مفتاح سوم استخاره به جناب مقدس الهى است با مشورت کردن با مؤمنان

بدان که مشورت کردن با برادران مؤ من عاقل ، از اهمّ امور است ، و تاکید بسیار در آیات و اخبار در آن وارد شده است ، چنانچه حق تعالى براى تعلیم سایر بندگان و تالیف قلوب مؤ منان و امتحان منافقان حضرت رسالت پناه (صلى اللّه علیه و آله ) را که صاحب عقل کل بود و خاطر مقدسش اسرار وحى الهى و مشرق انوار الهامات نامتناهى بود خطاب نمود که ... و شاورهم فى الامر فاذا عزمت فتوکّل على اللّه انّ اللّه یحب المتوکلین . یعنى : با صحابه ، مشورت کن در امر جهاد و غیر آن که اراده مى نمایى ، پس ‍ چون عزم کنى بر آنچه ما بر زبان ایشان جارى مى سازیم و به خاطر مقدس ‍ تو مى اندازیم ، پس توکل کن بر خدا و کار خود را به او بگذار و اعتماد بر غیر او مکن ، بدرستى که خدا دوست مى دارد آنها را که در همه امور بر خداوند خود توکل مى کنند.
بدان که امر آن حضرت به مشوره براى تعلیم سایر بندگان و تطییب خاطر مؤ منان و مصالح بسیار، دیگر باز امر فرمود به توکل و اعتماد بر جناب مقدس او، و تفویض امور خود به علم کامل و لطف شامل او، پس با ارتکاب مشورت باید که اعتماد بر آراى خلق نکند و خیر خود را از علام الغیوب طلب کند، تا آنچه خیر اوست حق تعالى بر زبان ایشان جارى گرداند.
و ایضا در جاى دیگر فرموده است و الذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلاة و امرهم شورى بینهم و ممّا رزقناهم ینفقون . پس مدح کرده است جماعتى را که اجابت مى کنند پروردگار خود را در هر امرى از امور دین که ایشان را به سوى آن مى خواند و نماز را برپا مى دارند در اوقات فضیلت با شرائط و آداب آن و کار ایشان مشوره است در میان ایشان . یعنى : مستبد به راى خود نمى باشند، و در هر کار با یکدیگر مشورت مى کنند، و از آنچه به ایشان روزى کرده ایم
از مال حلال در راه رضاى ما انفاق مى کنند. و از این آیه کریمه نهایت مبالغه در مشورت ظاهر مى شود.
و از حضرت رسول (صلى اللّه علیه و آله ) منقول است که هر که با کسى مشورت کند البته هدایت مى یابد به آنچه خیر او در آن است .
و در حدیث دیگر فرمود: که یا على کسى که طلب خیر خود از خدا مى کند در کار خود حیران نمى شود، و کسى که در کارها با مردم مشورت مى کند پشیمان نمى شود.
و از حضرت امیرالمؤ منین (صلوات اللّه علیه ) مروى است که نفس خود را به خطرها مى اندازد کسى که مستغنى مى شود به راى خود از راى دیگران .
و سید و برقى و دیگران به سند معتبر از حضرت صادق (علیه السلام ) روایت کرده اند که مشورت نمى باشد مگر با چهار حدّ اگر کسى آنها را رعایت کند منتفع مى شود، و اگر نکند ضررش بر مشورت کننده زیاده از نفع آن است :
اول : آن که با کسى مشورت کنى که عاقل باشد.
دوم : آن که آزاد و دین دار و صالح باشد.
سوم : آن که دوست و برادر مؤ من باشد.
چهارم : آن که او را بر سرّ خود مطلع گردانى بنحوى که چنانچه تو راز خود مى دانى او هم بداند، و اعتماد بر او داشته باشى که افشاى راز تو نمى کند نزد مردم .
اما اول : براى آنکه اگر عاقل باشد راى او بکار تو مى آید و راى احمق به کار نمى آید.
و اما دوم : براى آن که اگر آزاد و دین دار باشد سعى مى کند که خیر تو رت بداند و به تو بگوید، و اگر از خدا نترسد پروا ندارد از آن که خیر تو را از تو پنهان کند.
و اما سوم : زیرا که اگر یار و برادر ایمانى نباشد، راز خود را به او نمى توانى گفت .
و اما چهارم : براى آنکه تا اسرار تو را نداند خیر تو را نمى تواند دانست .
مؤ لف گوید: که در عبارت حدیث اجمالى هست و حاصل مضمونش آن است که مذکور شد و دور نیست که مراد از آزاد، آزاد مرد خوش اخلاق باشد.
چنانچه به سند معتبر از حسن بن الجهم منقول است که حضرت امام رضا (علیه السلام ) فرمود: که عقل پدرم به مرتبه اى بود که عقلهاى دیگران را به آن نمى توانست سنجید، و با آن مرتبه از علم و عقل بسیار بود که با یکى از سیاهان غلامان خود مشورت مى کرد، مى گفتند: با چنین کسى مشورت مى کنى ؟ جواب مى فرمود که بسا باشد که خدا خیر مرا بر زبان او جارى گرداند، پس آنچه آن سیاهان مى گفتند از مصالح بساتین و مزارع آن حضرت به آن عمل مى نمود.
و از حضرت صادق (علیه السلام ) منقول است که از حضرت رسول (صلى اللّه علیه و آله ) پرسیدند که حزم و دوراندیشى چیست ؟ فرمود: که مشورت کردن با صاحبان عقل و راى نیک و متابعت ایشان کردن .
و در مکارم از حضرت صادق (علیه السلام ) روایت کرده است که حضرت رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله ) فرمود: که مشورت کردن با عاقل ناصح خیرخواه موجب میمنت و مبارکى و رشد و صلاح و توفیق حق تعالى است ، پس هرگاه خیرخواه داناى عاقل رایى براى تو اختیار کند زنهار و مخالفت او مکن که باعث هلاک تو مى گردد.
و در حدیث دیگر فرمود: که هیچ معاونتى بهتر از مشورت کردن نیست ، و هیچ عقلى بهتر از تدبیر نیست .
و از حضرت امیرالمؤ منین (صلوات اللّه علیه ) منقول است که مشورت کن با جماعتى که از خدا ترسند، و دوست دار برادران مؤ من را بقدر پرهیزکارى ایشان ، و بپرهیز از زنان بد و از نیکان ایشان در حذرباش ، اگر تو را به نیکى امر کنند مخالفت کن ایشان را تا طمع نکنند در آن که موافقت کنى ایشان را در بدیها.
و در حدیث دیگر فرمود که من بیزارم از کسى که مسلمانى با او مشورت کند و آنچه خیر او را در آن داند به او نگوید.
و از حضرت رسول (صلى اللّه علیه و آله ) مروى است که هر گروهى که با یکدیگر مشورت کنند، و در میان ایشان کسى باشد که نامش محمد یا حامد یا محمود یا احمد باشد و در مشورت ایشان داخل باشد البته آنچه خیر ایشان است بر ایشان ظاهر مى شود.
و از حضرت صادق (علیه السلام ) منقول است که مشورت کن با مردان عاقل پرهیزکار، زیرا که امر نمى کنند تو را مگر به نیکى ، و زنهار که مخالفت ایشان مکن که مخالفت داناى پرهیزکار باعث فساد دین و دنیاست
و به سند معتبر از حضرت صادق (علیه السلام ) منقول است که اگر خواهى نعمت الهى براى تو مستقیم باشد و مروت و مردى تو کامل و تمام باشد و زندگانى تو نیکو باشد، پس در امور خود با برده و با مردم دنى و دون مشورت مکن .
و از حضرت رسول (صلى اللّه علیه و آله ) مروى است که مشورت مکن با جبان و ترسان که راه بدر شد را بر تو تنگ مى کند، و بسبب جبنى که دارد راه گشاد را به تو نمى نماید، و مشورت مکن با بخیل که مانع مى شود تو را از رسیدن به نهایت مقصود خود، و مشورت مکن با کسى که حرص دنیا داشته باشد، زیرا که زینت مى دهد براى تو بدترین رایها را.
و به سند معتبر از حضرت صادق (علیه السلام ) منقول است که هر که برادر مؤ منش با او مشورت کند و آنچه محض خیر او را در آن داند نگوید حق تعالى عقل و رایش را از او سلب کند.
و در محاسن و معانى الاخبار و فتح الابواب به سندهاى معتبر از حضرت صادق (علیه السلام ) منقول است که هرگاه یکى از شما کارى را اراده کند با کسى مشورت نکند تا آنکه پیش از آن با خداوند خود مشورت کند. راوى گفت : چگونه با خدا مشورت کند؟ فرمود: که اول از حق تعالى طلب خیر خود بکند، بعد از آن با مؤ منان مشورت کند، تا خدا آنچه خیر در آن است بر زبان ایشان جارى گرداند.
و در مکارم از حضرت صادق (علیه السلام ) روایت کرده است که هرگاه امرى را اراده کنى ، پس با کسى مشورت مکن تا با خدا مشورت کنى ، پرسیدند که چگونه با پروردگار خود مشورت کند؟ فرمود: که صد مرتبه بگوید استخیراللّه پس با مردم مشورت کند تا خدا خیر او را بر زبان هر که خواهد جارى کند.
و سید، به سند معتبر از حضرت صادق (علیه السلام ) روایت کرده است که چون احدى از شما یعنى شیعیان اراده کند که چیزى بخرد یا بفروشد یا داخل امرى بشود، پس اول خیر خود را از خداى عزوجل سؤ ال کند به آن که بگوید:
اللّهمّ انى ارید امرا، فان کان خیرا لى فى دینى و دنیاى و آخرتى و عاجل امرى و آجله فیسّره لى ، و ان کان شرّا لى فى دینى و دنیاى فاصرفه عنّى ، ربّ اعزم لى على رشدى و ان کرهته و ابته نفسى
پس با ده نفر از مؤ منان مشورت کند در آن امر که اراده کرده است ، و اگر ده کس نیابد با پنج نفر مشورت کند، با هر یک دوبار، و اگر نیابد مگر دو نفر از مؤ منان با هر یک پنج مرتبه مشورت کند، و اگر نیابد مگر یک مرد با او ده نوبت مشورت کند.
مؤ لف گوید: که اگر صد مرتبه استخیراللّه را با این حدیث ضم کند اتم و اکمل خواهد بود انشااللّه تعالى .