چند شبهه اساسی
چون استخاره جزو موارد مادی و به اصطلاح علمی نیست با واکنش کسانی که در این باره اطلاع لازم را ندارند مواجه می شود و معمولاً تمام کسانی که با سنّت استخاره مخالفت می‌کنند و یا اعتقاد چندانی به آن ندارند، چند شبهه اساسی مطرح می‌کنند که این مطلب به شما در پاسخ دادن به این شبهات کمک می کند.
1. استخاره و عقل‌گریزی:
چگونه است که اسلام، با طرح‌ریزی سنّت استخاره، بندگان را با یک‌سری حرکات نمادین و صوری به استقبال تصمیمات مهمّ زندگی‌شان می‌فرستد و تنها با یک استخاره به قرآن یا تسبیح و مانند آن، راه عقل و اندیشه را بر آنها می‌بندد و استخاره‌کننده، تنها به خوب و یا بد بودن نتیجه دلخوش می‌کند و به همان عمل می‌نماید؟!
جواب: تردیدی نیست که عنصر عقل در وجود انسان، مهم‌ترین نقطه تمایز او با سایر مخلوقات الهی به شمار می‌رود و از ارزش فوق العاده‌ای برخوردار است و در روایات زیادی به ارزش فوق العاده این عنصر تصریح شده است.
کسانی که این شبهه را مطرح نموده‌اند، از یک اصل اساسی استخاره در اسلام غافل شده‌اند و آن اینکه انسان نمی‌تواند در هر جایی و در هر موقعیّتی استخاره کند. به عبارت دیگر، استخاره در تمام تصمیمات بشری جا ندارد؛ بلکه این سنّت حسنه مقیّد به زمانی است که شخص به اندازه کافی از فکر و اندیشه‌اش در خصوص آن کار استفاده کرده؛ ولی باز در انجام و یا ترک آن متحیّر و سرگردان مانده است.
2. استخاره و آزادی انتخاب
استخاره، آزادی در انتخاب را محدود کرده و در واقع کسی که به استخاره روی می‌آورد، تنها با تمسّک به این عمل صوری و نمادین تصمیم خود را در خصوص اینکه آیا آن فعل مورد نظر را انجام دهد یا نه و یا اینکه از بین دو عمل کدام‌یک را برگزیند، محدود می‌کند، پس آن شخص با عقل و اختیار خودش تصمیم نگرفته، و به همان خاطر آزادی انتخاب او محدود گشته است؟
این اشکال در صورتی مطرح است که استخاره‌کننده اصول شرعی استخاره را مراعات نکند و بدون اینکه عقل و فکر خود را به کار بیندازد، مستقیماً به سراغ استخاره رود و در واقع عقل خود را تعطیل کند و انتخاب خود را تنها بر استخاره استوار سازد؛ ولی این برداشت از استخاره درست نیست؛ بلکه بینشی مفرطانه و غلط به این سنّت است.
3. محدودیّت تلاش و گرایش به سستی و بی‌مسئولیّتی
اگر استخاره خوب آمد، دیگر نیازی به تلاش و کوشش لازم و سعی در پیش‌برد تصمیم خود نیست؛ بلکه در هر صورت، آن کار خوب بوده و به نتیجه خواهد رسید و این تلاش و کوشش انسان را محدود می‌سازد.
جواب این است که استخاره با تلاش و کوشش انسان هیچ‌گونه منافاتی ندارد؛ بلکه استخاره درست همانند دعا است. همچنان که دعا کردن با تلاش و کوشش هیچ‌گونه منافاتی ندارد، در استخاره نیز اگر کوشش و تلاش لازم به جا آورده نشود، هیچ نفعی به حال استخاره‌کننده نخواهد داشت؛ چرا که از شرایط لازم و حتمی استخاره این است که بعد از استخاره، مؤمن در مسیر تصمیم خود تلاشهای لازم را انجام دهد.
4. استخاره و معنای خوب و بد
در بسیاری از اوقات، کسانی که به این سنّت حسنه روی می‌آورند، به آنچه که از استخاره جواب شنیده بودند نرسیده و جواب را منطبق بر آنچه که پیش آمده نیافته‌اند. به عنوان مثال: استخاره خوب آمده؛ ولی به نتیجه مطلوب خود نرسیده‌اند و یا ضرر زیادی در آن مورد متحمّل شده‌اند.
پاسخ این است که: ملاک خوب و یا بد بودن، و پیمانه سنجش این عناوین در سنّت استخاره، تنها سود مادی و یا راحت به نتیجه رسیدن، و مانند آن نیست؛ بلکه معیار سنجش، خیر و صلاح جامع و سعادت نهایی بشر است، و این مسئله درست مانند مقوله دعا کردن است.
حمید احمدی جلفایی
- پنجشنبه, ۱۰ اسفند ۱۳۹۱، ۱۲:۳۰ ب.ظ